Yeni Koronavirüs Hastaligi (COVID-19), ilk olarak Çin’in Vuhan Eyaleti’nde Aralik ayinin sonlarinda solunum yolu belirtileri (ates, öksürük, nefes darligi) gelisen bir grup hastada yapilan arastirmalar sonucunda 13 Ocak 2020’de tanimlanan bir virüstür.
Salgin baslangiçta bu bölgedeki deniz ürünleri ve hayvan pazarinda bulunanlarda tespit edilmistir. Daha sonra insandan insana bulasarak Vuhan basta olmak üzere Hubei eyaletindeki diger sehirlere ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin diger eyaletlerine ve diger dünya ülkelerine yayilmistir.
Koronavirüsler, hayvanlarda veya insanlarda hastaliga neden olabilecek büyük bir virüs ailesidir. Insanlarda, birkaç koronavirüsün soguk alginligindan Orta Dogu Solunum Sendromu (MERS) ve Siddetli Akut Solunum Sendromu (SARS) gibi daha siddetli hastaliklara kadar solunum yolu enfeksiyonlarina neden oldugu bilinmektedir. Yeni Koronavirüs Hastaligina SAR-CoV-2 virüsü neden olur.
Belirtileri Nelerdir?
Belirtisiz olgular olabilecegi bildirilmekle birlikte, bunlarin orani bilinmemektedir. En çok karsilasilan belirtiler ates, öksürük ve nefes darligidir. Siddetli olgularda zatürre, agir solunum yetmezligi, böbrek yetmezligi ve ölüm gelisebilmektedir.
Nasil Bulasir?
Hasta bireylerin öksürmeleri aksirmalari ile ortama saçilan damlaciklarin solunmasi ile bulasir. Hastalarin solunum parçaciklari ile kirlenmis yüzeylere dokunulduktan sonra ellerin yikanmadan yüz, göz, burun veya agiza götürülmesi ile de virüs alinabilir. Kirli ellerle göz, burun veya agiza temas etmek risklidir.
Kimler Daha Fazla Risk Altinda?
COVID-19 enfeksiyonu ile ilgili simdiye kadar edinilen bilgiler, bazi insanlarin daha fazla hastalanma ve ciddi semptomlar gelistirme riski altinda oldugunu göstermistir.
- Vakalarin yüzde 80'i hastaligi hafif geçirmektedir.
- Vakalarin %20’si hastane kosullarinda tedavi edilmektedir.
- Hastalik, genellikle 60 yas ve üzerindeki kisileri daha fazla etkilemektedir.
Hastaliktan En Çok Etkilenen Kisiler:
- 60 yas üstü olanlar
- Ciddi kronik tibbi rahatsizliklari olan insanlar:
- Kalp hastaligi
- Hipertansiyon
- Diyabet
- Kronik Solunum yolu hastaligi
- Kanser gibi
- Saglik Çalisanlari
Çocuklar Risk Altinda Mi?
Çocuklarda hastalik nadir ve hafif görünmektedir.
Çocuklarda simdiye kadar ölüm görülmemistir.
Hamileler Risk Altinda Mi?
COVID-19 enfeksiyonu gelisen gebe kadinlarda hastaligin ciddiyeti konusunda sinirli bilimsel kanit vardir.
Bununla birlikte mevcut kanitlar COVID-19 enfeksiyonu sonrasi hamile kadinlar arasindaki hastalik siddetinin, hamile olmayan yetiskin COVID-19 vakalarina benzer oldugunu ve hamilelik sirasinda COVID-19 ile enfeksiyonun fetüste olumsuz bir etkisi oldugunu gösteren hiçbir veri olmadigini göstermektedir.
Su ana kadar COVID-19'un hamilelik sirasinda anneden bebege bulastigina dair de bir kanit bulunmamaktadir.
Tani Nasil Konur?
Yeni Koronavirüs tanisi için gerekli moleküler testler ülkemizde mevcuttur. Tani testi sadece Halk Sagligi Genel Müdürlügü Ulusal Viroloji Referans Laboratuvarinda ve belirlenmis Halk Sagligi Laboratuvarlarinda yapilmaktadir.
Korunma Yollari Nelerdir?
Mümkün oldugu kadar yurtdisina yolculuk yapilmamasi önerilmektedir. Yurtdisina çikisin zorunlu oldugu durumlarda asagidaki kurallara dikkat edilmelidir:
Akut solunum yolu enfeksiyonlarinin genel bulasma riskini azaltmak için önerilen temel ilkeler Yeni Koronavirüs Hastaligi (COVID-19) için de geçerlidir. Bunlar;
-El temizligine dikkat edilmelidir. Eller en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla yikanmali, sabun ve suyun olmadigi durumlarda alkol bazli el antiseptigi kullanilmalidir. Antiseptik veya antibakteriyel içeren sabun kullanmaya gerek yoktur, normal sabun yeterlidir.
- Eller yikanmadan agiz, burun ve gözlerle temas edilmemelidir.
- Hasta insanlarla temastan kaçinmalidir (mümkün ise en az 1 m uzakta bulunulmali).
- Özellikle hasta insanlarla veya çevreleriyle dogrudan temas ettikten sonra eller sik sik temizlenmelidir
- Hastalarin yogun olarak bulunmasi nedeniyle mümkün ise saglik merkezlerine gidilmemeli, saglik kurulusuna gidilmesi gereken durumlarda diger hastalarla temas en aza indirilmelidir.
- Öksürme veya hapsirma sirasinda burun ve agiz tek kullanimlik kagit mendil ile örtülmeli, kagit mendilin bulunmadigi durumlarda ise dirsek içi kullanilmali, mümkünse kalabalik yerlere girilmemeli, eger girmek zorunda kaliniyorsa agiz ve burun kapatilmali, tibbi maske kullanilmalidir.
- Çig veya az pismis hayvan ürünleri yemekten kaçinilmalidir. Iyi pismis yiyecekler tercih edilmelidir.
- Çiftlikler, canli hayvan pazarlari ve hayvanlarin kesilebilecegi alanlar gibi genel enfeksiyonlar açisindan yüksek riskli alanlardan kaçinilmalidir.
- Seyahat sonrasi 14 gün içinde herhangi bir solunum yolu semptomu olursa maske takilarak en yakin saglik kurulusuna basvurulmali, doktora seyahat öyküsü hakkinda bilgi verilmelidir.